Κοινωνική Φοβία
H Κοινωνική Φοβία χαρακτηρίζεται από αξιοσημείωτο και έντονο άγχος ή φόβο για κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες το άτομο μπορεί να έρθει αντιμέτωπο με την κριτική των άλλων. Παραδείγματα κοινωνικών αλληλεπιδράσεων που μπορεί να πυροδοτήσουν το κοινωνικό άγχος του ατόμου, μπορεί να είναι: μία ομιλία μπροστά σε κοινό ή γενικότερα καταστάσεις που καλείται να εκτελέσει δημόσια μια ενέργεια, οι κοινωνικές εκδηλώσεις και συζητήσεις, οι συναντήσεις με άγνωστα πρόσωπα, το να τρώει ή να πίνει μπροστά σε άλλους, να χρησιμοποιεί κοινόχρηστες τουαλέτες, να χρειάζεται να διαφωνήσει με άλλους ή να απευθυνθεί σε κάποια φιγούρα εξουσίας. Σε καταστάσεις όπως οι παραπάνω, το άτομο που πάσχει από κοινωνική αγχώδη διαταραχή σκέφτεται ότι θα αξιολογηθεί αρνητικά από τους άλλους, φοβούμενο ότι θα αποτύχει να αποδώσει επαρκώς ή πως το άγχος του θα είναι εμφανές στους γύρω, με αποτέλεσμα να απορριφθεί, να ταπεινωθεί ή να προσβάλλει τους άλλους.
Συμπτώματα Διαταραχής Κοινωνικού Άγχους
- Το άτομο αγχώνεται ή φοβάται σχεδόν πάντα στις διάφορες κοινωνικές καταστάσεις.
- Αποφεύγει συνεχώς τις κοινωνικές περιστάσεις που φοβάται ή τις υπομένει με έντονο φόβο.
- Ο φόβος και το άγχος που βιώνει είναι δυσανάλογο με την πραγματική «απειλή»που μπορεί να προκύψει από την κοινωνική κατάσταση.
- Ο φόβος, το άγχος ή η αποφυγή είναι είναι επίμονη και διαρκεί 6 μήνες ή περισσότερο.
- Λόγω του κοινωνικού άγχους προκαλείται έντονη ενόχληση ή δυσλειτουργία στον κοινωνικό, επαγγελματικό ή άλλο σημαντικό τομέα της ζωής του ατόμου.
Τι προκαλεί την εκδήλωση της Κοινωνικής Αγχώδους Διαταραχής;
Η δημιουργία και η διατήρηση της διαταραχής μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες:
- Κληρονομικότητα: Τα άτομα με υψηλό κοινωνικό άγχος συχνά έχουν γονείς ή άλλους κοντινούς συγγενείς οι οποίοι είναι, επίσης, αγχώδεις ή ντροπαλοί.
- Σχετικές εμπειρίες του παρελθόντος: Πολλοί άνθρωποι με κοινωνική φοβία θυμούνται καταστάσεις στις οποίες έχουν ντροπιαστεί ή ρεζιλευτεί στο παρελθόν. Αυτό τους οδηγεί στο να φοβούνται μην τους συμβεί κάτι παρόμοιο ξανά. Σχετικές εμπειρίες αρνητικής αξιολόγησης ή έντονης αρνητικής κριτικής εντός της οικογένειας ή bullyingκατά την παιδική ηλικία, μπορεί να να συντελέσουν στην ανάπτυξη του κοινωνικού άγχους.
- Αρνητικός τρόπος σκέψης: Τα άτομα που πάσχουν από τη διαταραχή, συχνά, κάνουν αρνητικές σκέψεις/προβλέψεις σχετικά με την εξέλιξη των κοινωνικών καταστάσεων. Τέτοιου είδους σκέψεις, μπορεί να είναι «Δεν θα μπορέσω να σκεφτώ τίποτα να πω», «Θα γίνω ρεζίλι», «Οι άλλοι θα καταλάβουν ότι είμαι αγχωμένος». Μπορεί επίσης να έχουν μη ρεαλιστικά στάνταρ, όπως «Δεν πρέπει ποτέ να έχω άγχος», «Πρέπει κάποιος να είναι έξυπνος και όμορφος για να είναι αποδεχτός» ή «Πρέπει να είμαι αρεστός σε όλους». Τέλος, οι άνθρωποι με έντονο κοινωνικό άγχος έχουν χαρακτηριστικές δυσλειτουργικές πεποιθήσεις για τον εαυτό τους, όπως «Είμαι βαρετός», «Είμαι περίεργος» ή «Είμαι διαφορετικός από τους άλλους».
- Αποφυγή: Το να αποφεύγουν καταστάσεις που πυροδοτούν το άγχος τους, βοηθάει βραχυπρόθεσμα τα άτομα με κοινωνική φοβία να αισθάνονται λιγότερο αγχωμένα, ωστόσο, μακροπρόθεσμα η αποφυγή ενισχύει και συντηρεί το κοινωνικό άγχος. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν τους επιτρέπει να εκτεθούν και να μάθουν ότι οι κοινωνικοί τους φόβοι είναι υπερβολικοί, γεγονός που διευρύνει και διαιωνίζει το άγχος τους.
- Έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων: Σε μερικούς ανθρώπους με κοινωνική φοβία δεν δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες. Αυτό μπορεί να τους δημιουργεί πρόβλημα στις κοινωνικές τους συναναστροφές. Άλλα άτομα με την εν λόγω διαταραχή έχουν καλές κοινωνικές δεξιότητες, αλλά αγχώνονται σε τέτοιο βαθμό, που τους είναι εξαιρετικά δύσκολο να τις χρησιμοποιήσουν.
Οι πεποιθήσεις των ατόμων με κοινωνική αγχώδη διαταραχή είναι οι εξής:
«Οι άλλοι παρατηρούν λεπτομερώς τις κινήσεις και τη συμπεριφορά μου.»
«Οι άλλοι έχουν πολύ υψηλά στάνταρ για να με εγκρίνουν ή να με αποδεχθούν.»
«Δεν είμαι ικανός/ή για να ανταποκριθώ επαρκώς.»
«Δεν θα μπορέσω να ελέγξω το άγχος μου, με συνέπεια αυτό να γίνει αντιληπτό από τους άλλους, προκαλώντας ακόμα περισσότερα αρνητικά σχόλια.»
«Το κόστος της αρνητικής αξιολόγησης από τους γύρω μου θα είναι μεγάλο και δυσβάσταχτο.»
Πώς αντιμετωπίζεται η Κοινωνική Αγχώδης Διαταραχή;
Η κοινωνική αγχώδης διαταραχή μπορεί να αντιμετωπιστεί με ψυχοθεραπευτική παρέμβαση. Ένα αποδεδειγμένα αποτελεσματικό μοντέλο για την αντιμετώπιση της διαταραχής είναι η Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Θεραπεία. Η εν λόγω θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τον πάσχοντα να τροποποιήσει τις πεποιθήσεις του, οι οποίες αποτελούν πηγές του άγχους και των φόβων του.
Ο θεραπευτής βοηθάει το άτομο με κοινωνικό άγχος να αναγνωρίσει τις αρνητικές του σκέψεις, με συνέπεια να μάθει να σκέφτεται πιο ρεαλιστικά και λειτουργικά για τις κοινωνικές καταστάσεις, αλλά και για τον εαυτό του. Επίσης, ο θεραπευτής βοηθάει το θεραπευόμενο να εκτεθεί και να έρθει αντιμέτωπος με καταστάσεις που απέφευγε στο παρελθόν λόγω των κοινωνικών του φόβων. Αυτό θα του δώσει την ευκαιρία να να ανακαλύψει ότι οι φόβοι του συνήθως δεν βγαίνουν αληθινοί και ότι οι συνέπειες τυχόν αρνητικών συμβάντων δεν είναι τόσο άσχημες και καταστροφικές όσο αρχικά πίστευε. Ως αποτέλεσμα, ο θεραπευόμενος αρχίζει να αισθάνεται λιγότερο άγχος και να αποκτά περισσότερη αυτοπεποίθηση.
Επιπρόσθετα, ο θεραπευτής μαθαίνει στο άτομο τεχνικές χαλάρωσης, μέσω των οποίων εκείνο απαλλάσσεται σταδιακά από την ένταση. Τα ευεργετικά αποτελέσματα της θεραπείας, συνήθως, διατηρούνται και μετά το τέλος αυτής, καθιστώντας το θεραπευόμενο ικανό να αντιμετωπίσει μελλοντικές δυσκολίες της ζωής με νέους πιο λειτουργικούς τρόπους και εμφανώς μειωμένο άγχος.
Πηγές
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
2. Leahy R. L., Holland S. J. F. & McGinn L. K. (2012). Treatment Plans and Interventions for Depression and Anxiety Disorders (2nd ed.). New York: Guilford Press.
