Τι είναι η Ευγνωμοσύνη;
Πόσο συχνά παρατηρούμε τον κόσμο γύρω μας; Με την καθαρή ματιά που μπορεί να αναγνωρίσει τα πράγματα τα οποία είναι σημαντικά και πολύτιμα για τον εαυτό μας; Το να είσαι άνθρωπος του 21ου αιώνα μοιάζει με έναν καθημερινό αγώνα να προλάβεις να διεκπεραιώσεις την ζωή μέσα από τις υποχρεώσεις της και τελικά να καταφέρνεις να ζεις ελάχιστες στιγμές όντας παρόντας σε αυτές. Τι θα γινόταν εάν αφιερώναμε 1 λεπτό για να παρατηρήσουμε και να αναγνωρίσουμε τα πράγματα εκείνα για τα οποία είμαστε ευγνώμονες καθημερινά; Τι θα γινόταν αν στον καθημερινό παλμό «κλέβαμε» λίγα λεπτά ησυχίας με τον εαυτό μας ώστε να δείξουμε την εκτίμηση μας για τα δικά μας σημαντικά λέγοντας «ευχαριστώ» για εκείνα; Η ευγνωμοσύνη χρειάζεται χώρο για να αναπτυχθεί και να μεγαλώσει. Έναν χώρο που θα αποφασίσουμε εμείς να της δώσουμε στον χώρο-χρόνο της ζωή μας. Φυσικά πρόκειται για μια πολύ προσωπική διεργασία η οποία μοιάζει με εκείνη της καθημερινής άσκησης. Δεν είναι πάντα εύκολο να μπορούμε να κοιτάμε τη ζωή στην θετική της απόχρωση όμως το να εξασκούμαστε σε αυτό έχει βαθύ αντίκτυπο στην διάθεση μας, τις προοπτικές και την ευεξία μας και σίγουρα αξίζει τον κόπο. Ας ξεκινήσουμε όμως από την αρχή. Τι είναι η ευγνωμοσύνη; Η ευγνωμοσύνη είναι ένα από τα δέκα θετικά συναισθήματα (Fredrickson, 2009) πάνω στο οποίο μπορεί να χτισθεί η φιλοσοφία μιας ολόκληρης ζωής. Η συστηματική μελέτη της ξεκίνησε το 1998 όταν ο Martin Seligman σύστησε τη θετική ψυχολογία, η οποία επικεντρώνεται στην ενίσχυση των θετικών χαρακτηριστικών. Η μελέτη της ευγνωμοσύνης στο πλαίσιο της ψυχολογίας περιελάβανε την κατανόηση της βραχυπρόθεσμης εμπειρίας του συναισθήματος της ευγνωμοσύνης, τις ατομικές διαφορές στο πόσο συχνά ένας άνθρωπος αισθάνεται ευγνωμοσύνη και τη σχέση μεταξύ αυτών των δύο πτυχών, αλλά και τα θεραπευτικά οφέλη της. Ο Αίσωπος αναφέρει σε ένα ρητό του πως «Η ευγνωμοσύνη μετατρέπει όσα έχουμε σε αρκετά» καθιστώντας το συναίσθημα αυτό ικανό να μας οδηγήσει στην προσωπική μας ευτυχία.
Πότε νιώθουμε ευγνωμοσύνη; Είναι εύκολο να νιώσουμε ξαφνική και έντονη χαρά όταν κάτι πολύ μεγάλο συμβαίνει στη ζωή μας όπως για παράδειγμα το να πάρουμε προαγωγή στη δουλειά. Η ευγνωμοσύνη όμως αφορά και τις πιο «μικρές» συνειδητοποιήσεις της ζωής τις οποίες συχνά παραβλέπουμε ή θεωρούμε δεδομένες. Για ποια πράγματα «μικρά» μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες; Για μια βόλτα στη φύση, μια ουσιαστική κουβέντα με έναν φίλο, μία ευγενική χειρονομία από έναν άγνωστο κλπ. Νιώθουμε ευγνωμοσύνη όταν παρατηρούμε το περιβάλλον, τους ανθρώπους μας, τον χώρο που ζούμε και την ομορφιά νιώθοντας εκτίμηση για αυτά. Το συναίσθημα αυτό μπορεί να καλλιεργείται αλλά και να εξασκείται διαρκώς κάθε στιγμή της καθημερινότητας μας. Στο σημείο αυτό εισέρχεται μία λέξη κλειδί, η «ενσυναίσθηση». Η ευγνωμοσύνη προέρχεται από την ικανότητά μας να συναισθανθούμε τους άλλους. Σύμφωνα με τους Emmons & McCullough (2003) η ευγνωμοσύνη είναι μια γνωστική διαδικασία που ακολουθεί δύο στάδια: α) την αναγνώριση ότι κάποιος έχει κατακτήσει ένα θετικό αποτέλεσμα και β) την αναγνώριση ότι υπάρχει μια εξωτερική πηγή γι’ αυτό. Η ευγνωμοσύνη είναι ένα συναίσθημα που προέρχεται από τις διαπροσωπικές μας αλληλεπιδράσεις, πολύ συχνά όμως μπορεί να νιώθουμε ευγνωμοσύνη και για τον Θεό, τη μοίρα, την τύχη ή τις συμπτώσεις, τη φύση, τα ζώα, τον καιρό, την αποφυγή ενός λάθους κ.α (Emmons & McCullough, 2003). Η ευγνωμοσύνη σχετίζεται θετικά με την ευτυχία και την ευημερία. Πλήθος αποδεικνύουν ότι αυξάνει σταθερά την αίσθηση ευημερίας και την κοινωνική λειτουργικότητα ενός ανθρώπου. Πρόκειται για ένα δευτερογενές συναίσθημα, που εμπεριέχει το πρωτογενές συναίσθημα της ικανοποίησης/χαράς, αλλά και αποχρώσεις πολλών άλλων δευτερογενών θετικών/ευχάριστων συναισθημάτων, όπως ο θαυμασμός, η εμπιστοσύνη, η περηφάνια και η ελπίδα (Παππά, 2013. Walker & Pitts, 1998). Ακόμη, διευρύνει τη δημιουργική σκέψη, αυξάνει την ανθεκτικότητα και ελαχιστοποιεί σημαντικά το στρες και την κατάθλιψη (Folkman & Moskowitz, 2000).
Η ευγνωμοσύνη μπορεί να εκφραστεί λεκτικά με το «ευχαριστώ», κάτι που είναι πολύ σημαντικό στις σχέσεις των ανθρώπων.
Όλοι ζούμε στους «μικρόκοσμους» μας. Οι ιδιαίτερες συνθήκες που βιώνει κάθε άνθρωπος επηρεάζουν σημαντικά και τα συναισθήματα του. Το να δείχνουμε ευγνωμοσύνη μπορεί να μοιάζει και να είναι σε πολλές περιπτώσεις εξαιρετικά δύσκολο. Τα αρνητικά συναισθήματα λειτουργούν πολλές φορές σαν παγίδα από την οποία δύσκολα κανείς δραπετεύει, ενώ είναι πολύ εύκολο τα άσχημα νέα, ο φόβος και οι δυσάρεστες εμπειρίες να επικρατούν έναντι των θετικών στιγμών στη ζυγαριά της καθημερινότητας μας. Και πράγματι, μοιάζει με μία διαρκή μάχη. Τα ερεθίσματα που δεχόμαστε από το περιβάλλον συχνά έχουν αρνητικό πρόσημο με αποτέλεσμα να αισθανόμαστε ότι χάνουμε διαρκώς τον οποιοδήποτε έλεγχο στις περισσότερες καταστάσεις της ζωής μας. Έχετε αισθανθεί ποτέ όμως ότι με τον φόβο εκείνου που μπορεί να έρθει ξεχνάμε να απολαύσουμε αυτό που ζούμε στο τώρα; Είναι πολλές οι φορές που ζούμε σε έναν ενδιάμεσο χώρο-χρόνο όπου σκεφτόμαστε έντονα κάτι που μπορεί να συμβεί στο μέλλον με αποτέλεσμα να επιτρέπουμε στο άγχος, το στρες και τα αρνητικά συναισθήματα να καταλαμβάνουν τον περισσότερο χώρο μέσα μας.
Σε ποια συναισθήματα αφήνουμε περισσότερο χώρο;
Ποιόν «λύκο» ξεκινάμε να ταΐζουμε το πρωί όταν σηκωνόμαστε από το κρεβάτι; Αυτός θα τραφεί και θα μεγαλώσει περισσότερο από τον άλλον με μαθηματική ακρίβεια. Το να ανατρέψεις ένα επαναλαμβανόμενο αρνητικό μοτίβο σκέψης φαντάζει συχνά αδύνατον. Τα καλά νέα όμως είναι ότι, η ευγνωμοσύνη μοιάζει με έναν μυ που μπορούμε να δυναμώσουμε. Πώς; Με τις σωστές ασκήσεις και την εξάσκηση. Σε κάθε ημέρα που ζούμε υπάρχει σίγουρα κάτι μικρό το οποίο αξίζει την προσοχή και την εκτίμηση μας. Έρευνες έχει δείξει ότι η εξάσκηση της ευγνωμοσύνης μπορεί να αποφέρει ουσιαστικά οφέλη όπως το να ρυθμίζουμε την διάθεση μας, να μειώνουμε την περίσσια αρνητικότητα από τον νου μας, να χτίζουμε πιο ισχυρές σχέσεις και τέλος να ανακατασκευάσουμε το οικοδόμημα του εαυτού μας, με αφετηρία τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας.
Πλεονεκτήματα
Από την στιγμή που αρχίζουμε να εστιάζουμε σε θετικά πράγματα ή συνθήκες, ο εγκέφαλος μας λαμβάνει ένα σημαντικό μήνυμα. Αλλαγή κατεύθυνσης! Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι το συναίσθημα της ευγνωμοσύνης μπορεί να διαφοροποιήσει την συναισθηματική κατάσταση του ατόμου και να του προσδώσει κάποια χαρακτηριστικά τα οποία ενδέχεται να μονιμοποιηθούν. Στην πραγματικότητα, με την εξάσκηση στην ευγνωμοσύνη το μήνυμα που δίνουμε στον εγκέφαλο μας είναι να «πάψει» να διοχετεύει ενέργεια στην αρνητική όψη της ζωής και να εστιάσει σε καλά πράγματα που πιθανόν να έχουμε παραβλέψει. Αυτό το είδος σκέψης οδηγεί στην απελευθέρωση σεροτονίνης και ντοπαμίνης, χημικών ουσιών στον εγκέφαλο που σχετίζονται με την ευτυχία και την ευχαρίστηση. Επίσης η ευγνωμοσύνη μειώνει το στρες, αφού η διεργασία αυτή επηρεάζει τις ορμόνες του στρες! Σύντομα παρατηρούμε πως μειώνεται σημαντικά το άγχος ενώ βελτιώνεται η διάθεση μας. Σε βάθος χρόνου, η συνεπής εξάσκηση της ευγνωμοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμες αλλαγές στον εγκέφαλό μας, με αποτέλεσμα να γινόμαστε όλο και πιο ευγνώμονες. Η Ευγνωμοσύνη φυσικά δεν είναι ένα μαγικό «κουμπί» ειδικά σε θέματα ψυχικής υγείας, είναι όμως ένα σημαντικό μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου θεραπείας. Γι’ αυτό και παρατηρείται συχνά συσχέτιση ανάμεσα στην ευγνωμοσύνη και την βελτίωση της συνολικής ψυχικής υγείας, ή μείωση συμπτωμάτων κατάθλιψης και άγχους. Εκτός από την διάθεση μας, η οποία είναι η αρχή για μία θετικότερη νοοτροπία υπάρχουν πολλοί καίριοι τομείς της ζωής μας οι οποίοι δέχονται διαδοχικά οφέλη από την δυναμική και ενεργή παρουσία της ευγνωμοσύνης στην καθημερινότητα μας.
Ποιοτικός Ύπνος
Κοιμόμαστε καλύτερα όταν πριν κοιμηθούμε ανακαλούμε τους λόγους για τους οποίους αισθανόμαστε ευγνώμονες. Υπάρχουν άλλωστε πολλές έρευνες οι οποίες συνδέουν την αυξημένη ευγνωμοσύνη με τον καλύτερο ύπνο και την μειωμένη εκδήλωση διαταραχών ύπνου.
Βελτιωμένη προσοχή
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει κάθε άνθρωπος στην ζωή του μπορούν να μεταφραστούν ως ευκαιρίες ή ως εμπόδια. Για παράδειγμα εάν στο εργασιακό περιβάλλον βλέπουμε τα tasks μας με θετικότερο τρόπο πρακτικά ξοδεύουμε λιγότερη ενέργεια στο άγχος προς την διεκπεραίωση τους. Μαθαίνουμε με τον τρόπο αυτό να εστιάζουμε «σωστά» σε κάθε πρόκληση. Όταν προσεγγίζουμε μία κατάσταση, ένα πρόβλημα, μία εργασία με θετικό τρόπο αποδίδουμε πιο παραγωγικά.
Αυτοεκτίμηση
Όταν εκτιμούμε τον κόσμο που μας περιβάλλει, τον κόσμο που μας περιέχει μέσω της ευγνωμοσύνης, τότε είναι πολύ πιθανό ο τρόπος που βλέπουμε τον εαυτό μας και την αξία του να μεταμορφώνεται. Είναι μία αλυσίδα.
Υπομονή
Η υπομονή είναι βασικό χαρακτηριστικό στην οικοδόμηση του αυτοέλεγχου μας. Είναι πιθανό ότι τα άτομα που βιώνουν και εκφράζουν τακτικά την ευγνωμοσύνη επιδεικνύουν μεγαλύτερη υπομονή (Dickens & DeSteno, 2016), ταπεινότητα (Krumrei-Mancuso, 2016) και σοφία (König & Glück, 2014). Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να λάβουμε υπ’ όψιν ότι με την ενδυνάμωση της ευγνωμοσύνης, ενδυναμώνουμε και αυτές τις τόσο σημαντικές αρετές για την κοινωνική συμβίωση.
Ψυχική ανθεκτικότητα
Η ευγνωμοσύνη βοηθά τους ανθρώπους να ανακάμπτουν μετά από κάποιο τραυματικό γεγονός. Με τον όρο «ψυχική ανθεκτικότητα» περιγράφεται το πώς ανταποκρίνονται τα άτομα και οι ομάδες στις προκλήσεις και τις τραυματικές καταστάσεις που βιώνουν (Aburn et al., 2016). Τόσο η ψυχική ανθεκτικότητα όσο και η ευγνωμοσύνη αποτελούν προστατευτικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας (Vieselmeyer et al., 2017) καθώς δομούν εσωτερικά ψυχολογικά αποθέματα που διατηρούν και ενισχύουν τη ζωτικότητα του ανθρώπου.
Κοινωνική Λειτουργικότητα
Η ποιότητα των σχέσεων μας με τους ανθρώπους επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την ενεργή παρουσία της ευγνωμοσύνης σε αυτές. Ξέρουμε πώς οι ανθρώπινες σχέσεις χρειάζονται ένα πηγαίο «δούναι και λαβείν» ώστε να διατηρούνται ζωντανές, δυναμικές και υγιείς. Οι άνθρωποι ανοίγουμε τις πόρτες και τις διόδους μας όταν λαμβάνουμε θετικά μηνύματα από τους άλλους ανθρώπους. Για παράδειγμα, όταν εκφράζουμε την εκτίμηση μας για έναν φίλο ή για ένα μέλος της οικογένειας μας, θέτουμε μία πρώτη βάση για την οικοδόμηση θετικών αλληλεπιδράσεων στη συνέχεια. Δίνοντας μια πληροφορία με την οποία εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας σε κάποιον, εκείνος λαμβάνει ένα ερέθισμα για να συνεχίσει να είναι δίπλα μας με τον τρόπο του, ενώ παράλληλα αισθανόμαστε την ανάγκη για ανταπόδοση κι αυτός είναι ένας ανατροφοδοτούμενος κύκλος. Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα από τις διαπροσωπικές σχέσεις, η ευγνωμοσύνη φέρνει αισθήματα εκτίμησης και σε κύκλους ανθρώπων όπως είναι το εργασιακό περιβάλλον, ένα πολύ σημαντικό περιβάλλον στο οποίο αφιερώνουμε το μεγαλύτερο κομμάτι της ημέρας και του χρόνου μας. Κάθε φορά που εκφράζουμε την εκτίμηση μας σε έναν άνθρωπο διαπιστώνουμε ότι δημιουργείται μια αλυσιδωτή αντίδραση φιλοκοινωνικής συμπεριφοράς με αποτέλεσμα την θετική ενίσχυση του χώρου εργασίας ή της κοινότητας στην οποία ανήκουμε. Η ευγνωμοσύνη ενισχύει τη θέληση του ατόμου να ζητά συγγνώμη όταν κάνει λάθος, να επιθυμεί την συχνή επικοινωνία με τα άτομα που αγαπά, να βοηθά, να μην κατακρίνει και να διαμορφώνει ένα όμορφο και ασφαλές περιβάλλον για τα άτομα γύρω του (DeShea, 2003).
Σωματική Υγεία
Η καρδιά μας ωφελείται από την παρουσία της «ευγνωμοσύνης». Πιο συγκεκριμένα το αίσθημα της ευγνωμοσύνης επιδρά θετικά τόσο στην πνευματική όσο και στην σωματική μας υγεία. Όταν το άγχος μειώνεται και παράλληλα οι διαπροσωπικές μας σχέσεις ευδοκιμούν, είναι πολύ πιθανή η μείωση της αρτηριακής πίεσης αλλά και μείωση επιπέδων φλεγμονής. Επιπρόσθετα, ένας άνθρωπος που επιλέγει να είναι ευγνώμον στη ζωή συχνά ακολουθεί και πιο υγιεινές συμπεριφορές όπως σωματική άσκηση και υγιεινή διατροφή. Αυτό συμβαίνει διότι ο συγκεκριμένος τρόπος σκέψης βοηθά-παρακινώντας στον επαναπροσδιορισμό του συνολικού τρόπου ζωής ολιστικά. Η αλλαγή τότε έρχεται ως ευκαιρία και όχι ως εμπόδιο.
Ο «λύκος» της αρνητικότητας
Αν το πρωί που σηκωνόμαστε επιλέγουμε να ταΐζουμε τον λύκο της αρνητικότητας, τότε θα παρατηρήσουμε αργά ή γρήγορα την τροφοδοσία μιας σειράς από αρνητικές καταστάσεις, γεγονότα και συναισθήματα στη ζωή μας.
Ζήλια
Είναι φυσικό να αισθανόμαστε δυστυχισμένοι εάν ο κόσμος μας περιστρέφεται γύρω από τα κεκτημένα των άλλων. Είναι φυσικό να αισθανόμαστε φθόνο εάν αφοσιωνόμαστε στην συνεχή σύγκριση του εαυτού μας με την πορεία των άλλων, με τις κατακτήσεις των άλλων. Είναι σαν να έχουμε ένα φορτίο ενέργειας για εμάς και να το ξοδεύουμε παρατηρώντας διαρκώς τους άλλους. Μια τέτοια συνθήκη οδηγεί σε λάθος διαχείριση της ενέργειας μας. Λάθος γιατί στρέφουμε το βλέμμα μας οπουδήποτε αλλού εκτός από τον εαυτό μας, το κέντρο μας. Σε έναν τέτοιο κόσμο θέτουμε τις κατάλληλες συνθήκες ώστε πάντα οι άλλοι να είναι πιο τυχεροί από εμάς, αγνοώντας τη δική μας τύχη.
Υλισμός
Όσα περισσότερα υλικά αγαθά αποκτούμε τόσο πιο ευτυχισμένοι είμαστε; Αν η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι «ναι» τότε η ζωή μας χάνεται κάπου ανάμεσα στο κενό του «δεν μπορώ να ευχαριστηθώ αυτά που έχω», ή πιο απλοποιημένα «δεν μπορώ να απολαύσω την ζωή και τα δώρα της.» Ξεχνάμε συχνά πώς μπορούμε να πούμε ευχαριστώ για όλα εκείνα που ήδη έχουμε. Ένα μεγάλο σπίτι, ή ένα πολύ ακριβό αυτοκίνητο δεν θα οδηγήσουν στην πραγματική ευτυχία, θα οδηγήσουν στην επόμενη πίστα όπου θα θέλαμε να αποκτήσουμε κάτι ακόμα πιο μεγάλο. (Αυτός ο λύκος δεν χορταίνει ποτέ).
Κυνισμός
Είναι πολύ εύκολο να μηδενίσουμε τα πάντα. Είναι πολύ εύκολο να ισοπεδώνουμε τους ανθρώπους γύρω μας για να νιώθουμε λιγότερο «άσχημα» μέσα σε αυτή την πραγματικότητα. Εάν αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους καχύποπτα σαν να θέλουν διαρκώς να ικανοποιήσουν τα συμφέροντα τους μέσα από εμάς τότε απομακρυνόμαστε ολοένα και περισσότερο από οποιοδήποτε αίσθημα ευγνωμοσύνης προς τους άλλους. Η αποδοχή του «δεν μπορώ να κάνω τίποτα» τροφοδοτεί ένα όλο και πιο παθητικό προφίλ και σίγουρα μας απομακρύνει από οποιοδήποτε αίσθημα ευγνωμοσύνης.
Ναρκισσισμός
Κινούνται όλα γύρω από τον εαυτό μας; Όπως τα παραπάνω, έτσι και ο ναρκισσισμός έχει αρνητική σχέση με την ευγνωμοσύνη. Ο Ναρκισσισμός τοποθετεί στο κέντρο του κόσμου το «εγώ» το οποίο απαιτεί διαρκώς τον θαυμασμό, την προσοχή και την ευνοϊκή μεταχείριση των άλλων με όλους τους δυνατούς τρόπους. Έτσι σπάνια περισσεύει χώρος για την ευγνωμοσύνη.Η αποδοχή του «δεν μπορώ να κάνω τίποτα» τροφοδοτεί ένα όλο και πιο παθητικό προφίλ και σίγουρα μας απομακρύνει από οποιοδήποτε αίσθημα ευγνωμοσύνης.
Άγχος
Το άγχος είναι σαν να θολώνει το οπτικό μας πεδίο. Ως άνθρωποι του σήμερα βιώνουμε στρεσογόνα συναισθήματα σε διαφορετικές εντάσεις. Και πράγματι υπάρχουν σοβαροί λόγοι για να συμβαίνει κάτι τέτοιο ώστε να δυσκολευόμαστε να βλέπουμε τις πραγματικές ευλογίες της ζωής μας. Ακόμα κι αν έχουμε ένα θετικό δεδομένο πάντα υπάρχει παράλληλα και ένα αρνητικό που θα υπερισχύει του θετικού. Σαν να μας πολεμάει το ίδιο μας το μυαλό. Εκεί χρειάζεται για αρχή η συνειδητοποίηση. Η αποδοχή του «δεν μπορώ να κάνω τίποτα» τροφοδοτεί ένα όλο και πιο παθητικό προφίλ και σίγουρα μας απομακρύνει από οποιοδήποτε αίσθημα ευγνωμοσύνης.
Κατάθλιψη
Η κατάθλιψη μοιάζει με ένα πέπλο που κρύβει κάθε θετική πτυχή της ζωής. Πολλές φορές περιλαμβάνει μια βαθιά αίσθηση απόγνωσης και απελπισίας αφήνοντας τελικά το πνεύμα και το σώμα εξαιρετικά μουδιασμένα, κουρασμένα, απομονωμένα και άδεια. Ένα κοινό χαρακτηριστικό το οποίο συνδέει με μαεστρία τα παραπάνω θα λέγαμε ότι είναι η συνεχής σύγκριση της ζωής μας με τις ζωές των άλλων. Όμως υπάρχει πάντα μια μικρή, μία ελάχιστη χαραμάδα μέσω της οποίας χωράει να μπει λίγο φως στην σκέψη μας. Στην αρχή είναι πολύ δύσκολο να φέρνουμε στο κάθε «τώρα» την θετική σκέψη, όμως με τον καιρό μπορούμε να εκπαιδευτούμε σε αυτό μέχρι να έρθουν όλο και περισσότερες. Η αποδοχή του «δεν μπορώ να κάνω τίποτα» τροφοδοτεί ένα όλο και πιο παθητικό προφίλ και σίγουρα μας απομακρύνει από οποιοδήποτε αίσθημα ευγνωμοσύνης.
Κυνισμός
Είναι πολύ εύκολο να μηδενίσουμε τα πάντα. Είναι πολύ εύκολο να ισοπεδώνουμε τους ανθρώπους γύρω μας για να νιώθουμε λιγότερο «άσχημα» μέσα σε αυτή την πραγματικότητα. Εάν αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους καχύποπτα σαν να θέλουν διαρκώς να ικανοποιήσουν τα συμφέροντα τους μέσα από εμάς τότε απομακρυνόμαστε ολοένα και περισσότερο από οποιοδήποτε αίσθημα ευγνωμοσύνης προς τους άλλους. Η αποδοχή του «δεν μπορώ να κάνω τίποτα» τροφοδοτεί ένα όλο και πιο παθητικό προφίλ και σίγουρα μας απομακρύνει από οποιοδήποτε αίσθημα ευγνωμοσύνης.
Βιβλιογραφικές αναφορές
-Aburn, G., Gott, M., & Hoare, K. (2016). What is resilience?
An integrative review of the empirical literature.
Journal of Advanced Nursing, 72(5), 980-1000
https://doi.org/10.1111/jan.12888
-Algoe, Sara B., Jonathan Haidt, and Shelly L. Gable. “Beyond Reciprocity: Gratitude and Relationships in Everyday Life.” Emotion (Washington, D.C.) 8, no. 3 (June 2008): 425–29.
-Celano, Christopher M., Eleanor E. Beale, Scott R. Beach, Arianna M. Belcher, Laura Suarez, Shweta R. Motiwala, Parul U. Gandhi, et al. “Associations Between Psychological Constructs and Cardiac Biomarkers After Acute Coronary Syndrome.” Psychosomatic Medicine 79, no. 3 (April 2017): 318–26.
https://www.apa.org.
“A Grateful Heart Is a Healthier Heart.” Accessed June 6, 2022.
-Cousin, L., Redwine, L., Bricker, C., Kip, K., & Buck, H. (2021). Effect of gratitude on cardiovascular health outcomes: A state-of-the-science review. The Journal of Positive Psychology, 16(3), 348–355.
-Cregg, D. R., & Cheavens, J. S. (2021). Gratitude Interventions: Effective Self-help? A Meta-analysis of the Impact on Symptoms of Depression and Anxiety. Journal of Happiness Studies, 22(1), 413–445.
-DeShea, L. (2003). A scenario-based scale of willingness to forgive. Individual Differences Research, 1(3).
-Dickens, L., & DeSteno, D. (2016). The grateful are patient: Heightened daily gratitude is associated with attenuated temporal discounting. Emotion, 16(4), 421–425.
“Cultivating Gratitude and Giving through Experiential Consumption. – PsycNET.” Accessed June 6, 2022.
-Emmons, R. A. & McCullough, M. E. (2003). Counting Blessings Versus Burdens: An Experimental Investigation of Gratitude and Subjective Well-Being in Daily Life. Journal of Personality and Social Psychology, 84(2), 377–389.
-Folkman, S., & Moskowitz, J. T. (2000). Positive affect and the other side of coping. American Psychologist, 55, 647–654.
-Fredrickson, B. (2009). Positivity: Top-notch research reveals the 3-to-1 ratio that will change your life. Harmony.
“The Science of Gratitude.” Accessed June 6, 2022.
-Fox, Glenn R., Jonas Kaplan, Hanna Damasio, and Antonio Damasio. “Neural Correlates of Gratitude.” Frontiers in Psychology 6 (2015).
-McCullough, M. E., E. L. Worthington, and K. C. Rachal. “Interpersonal Forgiving in Close Relationships.” Journal of Personality and Social Psychology 73, no. 2 (August 1997): 321–36.
-McCraty, Rollin, and Doc Childre. “The Grateful Heart: The Psychophysiology of Appreciation.” In The Psychology of Gratitude, 230–55. Series in Affective Science. New York, NY, US: Oxford University Press, 2004.
-Vaish, Amrisha, Tobias Grossmann, and Amanda Woodward. “Not All Emotions Are Created Equal: The Negativity Bias in Social-Emotional Development.” Psychological Bulletin 134, no. 3 (May 2008): 383–403.
– Vieselmeyer, J., Holguin, J., & Mezulis, A. (2017). The role of resilience and gratitude inposttraumatic stress and growth following a campus shooting. Psychological Trauma:
Theory, Research, Practice, and Policy, 9(1), 62-69.
http://dx.doi.org/10.1037/tra0000149
-Wilson, J. T. (2016). Brightening the Mind: The Impact of Practicing Gratitude on Focus and Resilience in Learning. Journal of the Scholarship of Teaching and Learning, 16(4), 1–13.
– Wood, A. M., Joseph, S., Lloyd, J., & Atkins, S. (2009). Gratitude influences sleep through the mechanism of pre-sleep cognitions. Journal of Psychosomatic Research, 66(1), 43–48.
